یکی از اصول مهم در مسیر سلوک قرآنی، تفکر است. تاکیدات اکید قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام بر موضوع تفکر فراوان است که اهمیت این مقوله مهم را نمایان می سازد. پر واضح است که تفکر شبانه موجوب قوت یافتن دل و جان و رهایی از تعلقات است و انسان متفکر کم تر در معرض خطا و لغزش قرار می گیرد. پرسشی که اینجا پیش می آید این است که به چه بیندشیم:

علامه حسن زاده آملی در ابیات زیر به سالکین کوی دوست می آموزد که مهمترین پرسشی که برای پاسخ آن باید اندیشید، (من کیسنم؟) می باشد. 
اى دوستان مهربان من کیستم من کیستم
اى همرهان کاروان من کیستم من کیستم
این است دائم پیشه ام کز خویش در اندیشه ام
گشته مرا ورد زبان من کیستم من کیستم
لفظ حسن شد نام من از گفت باب و مام من
گر نام خیزد از میان من کیستم من کیستم
بگذشته ام از اسم و رسم مر خویش را بینم طلسم
آیا شود گردد عیان من کیستم من کیستم
تا کى حسن نالد چو نى تا کى بموید پى به پى
گوید به روزان و شبان من کیستم من کیستم

شایسته است در دل شب ابیات فوق را برای خویش زمزمه کنیم و به آن فکر نمائیم. آب حیات را دل شب پخش میکنند و کسی که در خواب باشد از این آب حیات مسلما محروم خواهد ماند.

دلا شب را مده بیهوده از دست    که در دیجور شب آب حیات است

در انتها آیاتی را نیز از قران کریم با موضوع تفکر قرائت می کنیم:

اوَلَمْ یَنظُرُواْ فِی مَلَکُوتِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَا خَلَقَ اللّهُ مِن شَیْءٍ وَأَنْ عَسَى أَن یَکُونَ قَدِ اقْتَرَبَ أَجَلُهُمْ فَبِأَیِّ حَدِیثٍ بَعْدَهُ یُؤْمِنُونَ

آیا در حکومت و نظام آسمانها و زمین، و آنچه خدا آفریده است، (از روى دقت و عبرت) نظر نیفکندند؟! (و آیا در این نیز اندیشه نکردند که) شاید پایان زندگى آنها نزدیک شده باشد؟! (اگر به این کتاب آسمانى روشن ایمان نیاورند،) بعد از آن به کدام سخن ایمان خواهند آورد؟! (اعراف ایه 185)

انَّ شَرَّ الدَّوَابَّ عِندَ اللّهِ الصُّمُّ الْبُکْمُ الَّذِینَ لاَ یَعْقِلُونَ

بدترین جنبندگان نزد خدا، افراد کر و لالى هستند که اندیشه نمى‏ کنند. (انفال ایه 22)

اللَّهُ یَتَوَفَّى الْأَنفُسَ حِینَ مَوْتِهَا وَالَّتِی لَمْ تَمُتْ فِی مَنَامِهَا فَیُمْسِکُ الَّتِی قَضَى عَلَیْهَا الْمَوْتَ وَیُرْسِلُ الْأُخْرَى إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ

خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض مى‏ کند، و ارواحى را که نمرده ‏اند نیز به هنگام خواب مى‏ گیرد؛ سپس ارواح کسانى که فرمان مرگشان را صادر کرده نگه مى ‏دارد و ارواح دیگرى را (که باید زنده بمانند) باز مى‏ گرداند تا سرآمدى معیّن؛ در این امر نشانه ‏هاى روشنى است براى کسانى که اندیشه مى‏ کنند! (زمر 42)

وَهُوَ الَّذِی مَدَّ الأَرْضَ وَجَعَلَ فِیهَا رَوَاسِیَ وَأَنْهَارًا وَمِن کُلِّ الثَّمَرَاتِ جَعَلَ فِیهَا زَوْجَیْنِ اثْنَیْنِ یُغْشِی اللَّیْلَ النَّهَارَ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ

و او کسى است که زمین را گسترد؛ و در آن کوه‏ها و نهرهایى قرار داد؛ و در آن از تمام میوه ‏ها دو جفت آفرید؛ (پرده سیاه) شب را بر روز مى‏ پوشاند؛ در اینها آیاتى است براى گروهى که تفکر مى‏ کنند! ( الرعد ایه 3)

 وَفِی الأَرْضِ قِطَعٌ مُّتَجَاوِرَاتٌ وَجَنَّاتٌ مِّنْ أَعْنَابٍ وَزَرْعٌ وَنَخِیلٌ صِنْوَانٌ وَغَیْرُ صِنْوَانٍ یُسْقَى بِمَاءٍ وَاحِدٍ وَنُفَضِّلُ بَعْضَهَا عَلَى بَعْضٍ فِی الأُکُلِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ

و در روى زمین، قطعاتى در کنار هم قرار دارد که با هم متفاوت اند؛ و (نیز) باغ هایى از انگور و زراعت و نخل ها، (و درختان میوه گوناگون) که گاه بر یک پایه مى‏ رویند و گاه بر دو پایه؛ (و عجیب‏ تر آنکه) همه آنها از یک آب سیراب مى‏ شوند! و با این حال، بعضى از آنها را از جهت میوه بر دیگرى برترى مى‏ دهیم؛ در اینها نشانه‏ هایى است براى گروهى که عقل خویش را به کار مى ‏گیرند!

 َسَخَّرَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَالْنَّهَارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالْنُّجُومُ مُسَخَّرَاتٌ بِأَمْرِهِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ

او شب و روز و خورشید و ماه را مسخّر شما ساخت؛ و ستارگان نیز به فرمان او مسخّر شمایند؛ در این، نشانه‏ هایى است (از عظمت خدا،) براى گروهى که عقل خود را به کار مى‏ گیرند! (نحل ایه 12)

کِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَیْکَ مُبَارَکٌ لِّیَدَّبَّرُوا آیَاتِهِ وَلِیَتَذَکَّرَ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ

این کتابى است پر برکت که بر تو نازل کرده‏ ایم تا در آیات آن تدبّر کنند و خردمندان متذکّر شوند! (ص ایه 39)