2 ذی القعده- 14 تیر 1398

قال امیرالمنین(ع):« أَوْضَعُ الْعِلْمِ مَا وُقِفَ عَلَى اللِّسَانِ، وَأَرْفَعُهُ مَا ظَهَرَ فِی الْجَوَارِحِ وَالاْرْکَانِ(جکمت92) ؛

بى ارزش ترین دانش ها آن است که تنها بر زبان متوقف شود، و پرارزش ترین دانش ها آن است که در اعضا وارکان بدن آشکار گردد».

مقدمه:

از آنجایی که علم باعث سعادت انسان است لذا شناخت بهترین علم برای نایل شدن به سعادت انسانی و شناخت بدترین علم برای اجتناب از شقاوت، ضروری است.

نکته‌ها:

* تعبیر به «ما وُقِفَ عَلَى اللِّسانِ» اشاره به این که علمى خالى از هر گونه عمل و تنها لقلقه زبان است.

* این حکمت دلالت بر این ندارد که علمی فی نفسه وذاتاً بد یا حرام یا بی ارزش است. (شرح نهج‌البلاغه آیةالله مکارم شیرازی)

* خداوند، جاهل بى عمل را زودتر از عالم بى عمل مى بخشد. در واقع عالم بی عمل شکر نعمت علم را بجا نیاورده است. (شرح نهج‌البلاغه آیةالله مکارم شیرازی)

* عالم بی عمل منافق است، زیرا به زبان علومى را بازگو مى‌کند که در عمل به آنها پشت کرده است.
* قرآن کریم در سوره صف آیة2 فرمود:« یا ایها الذین امنوا لم تقولون ما لا تفعلون ؛ اى کـسـانـى کـه ایـمـان آورده‌ایـد چـرا چـیـزهـایـى کـه خـود عـمـل نـمـى کـنـیـد می‌گویید».

* قرآن کریم در سوره جمعه آیة 5 فرمود:« وصـف حـال آنـان کـه تـحـمـل تـورات کـرده و خـلاف آن عـمل نمودند در مثل به حمارى ماند که بار کتابها بر پشت کشد، آرى قومى که مثل حالشان این که آیات خدا را تکذیب کردند بسیار مردم بدى هستند و خدا هرگز ستمکاران را رهبرى نخواهد کرد».

* اگر انسان به علمش عمل نکند، علم از او گرفته مى‌شود. امام صادق(ع)مى‌فرماید: « علم، عمل را فرا مى خواند اگر اجابت کرد باقى مى‌ماند وگرنه از آن کوچ مى کند».( کافى، ج 1).

* نشانه علمی که عمل شده ظاهر شدن آثار آن در اعضا و جوارح است.( ...وَأَرْفَعُهُ مَا ظَهَرَ فِی الْجَوَارِحِ وَالاْرْکَانِ)

حکمت 5

موضوع: علم و ادب و تفکر

وَ قَالَ (علیه السلام): الْعِلْمُ وِرَاثَةٌ کَرِیمَةٌ، وَ الْآدَابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَةٌ، وَ الْفِکْرُ مِرْآةٌ صَافِیَةٌ.

و فرمود (ع): و دانش، میراثى است گرانمایه و آداب، زیورهایى نو به نو و اندیشه، آینه‌اى صافى است.

نکته‌ها:
امام در این بخش از کلمات قصار اشاره به سه نکته مهم مى‌کند:

1. نخست مى‌فرماید: «علم و دانش میراث گرانبهایى است»; (الْعِلْمُ وِرَاثَةٌ کَرِیمَةٌ). اشاره به این که گرانبهاترین میراثى که انسان از خود به یادگار مى‌گذارد علم و دانش است.
2. در دومین جمله مى‌فرماید: «آداب (انسانى)، لباس زیبا و کهنگى ناپذیر است»; (وَالاْدَابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَةٌ). منظور از «آداب»، فضایل اخلاقى مخصوصاً چیزهایى است که مربوط به روابط اجتماعى است مانند: تواضع، امانت، صداقت، محبت، خوش‌رفتارى، فصاحت و بلاغت در بیان.
3. بر این پایه، مفهوم کلام امام(علیه السلام) چنین است که این صفات برجسته انسانى همچون لباس هاى زیبایى است که آدمى در تن مى کند و هرگز فرسوده نمى شود بر خلاف لباس هاى ظاهرى که هم کهنه مى شود و هم ممکن است دست سارقان به آن دراز شود و هم جنبه ظاهرى دارد و در اعماق وجود انسان تأثیر گذار است.
4. سپس امام در سومین جمله مى‌فرماید: «فکر آئینه صافى است»; (وَالْفِکْرُ مِرْآةٌ صَافِیَةٌ) .منظور از فکر همان اندیشیدن پیرامون مسائل مختلفى است که بر انسان وارد مى شود و به تعبیر فلاسفه حرکتى ذهنى است به سوى مقدمات و از مقدمات به سوى نتیجه ها. هرگاه این اندیشه از هوا و هوس و حجاب هاى معرفت دور بماند، آئینه شفافى خواهد بود که چهره حقایق را به انسان نشان مى دهد و راه صحیح را در پرتو آن مى یابد، دوست را از دشمن و صواب را از خطا و حق را از باطل خواهد شناخت.