بدون تردید، انقلاب اسلامی به عنوان یکی از مهم‌ترین حوادث قرن اخیر، توجه همه مردم جهان را به خود جلب کرده است. تبیین چگونگی پیروزی انقلاب و ریشه‌های آن از زوایای مختلفی قابل بررسی است. در این میان، نقش شخصیت‌های محوری در سیر تکوین انقلاب از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در تاریخ انقلاب اسلامی، امام خمینی^ به عنوان رهبر نهضت با ویژگی‌های بارز و منحصر به فرد خود، توانست اعتراضات مردمی را سازماندهی و با رهبری هوشمندانه خود آن را به سرنگونی نظام شاهنشاهی منجر کند. ایشان در طی دهه سی و چهل، موفق به تربیت شاگردانی شده بودند که در دوران نهضت، هر یک از آنان در حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نقش اساسی ایفا کردند. آیت‌الله مرتضی مطهری، آیت‌الله دکتر بهشتی، آیت‌الله موسوی اردبیلی، آیت‌الله دکتر مفتح، آیت‌الله دستغیب در شیراز، آیت‌الله صدوقی در یزد، آیت‌الله قاضی طباطبایی در تبریز و آیت‌الله شهید مدنی در همدان و... از آن جمله هستند.

یکی از این شخصیت‌ها آیت‌الله مفتح بود که به عنوان شاگرد برجسته امام خمینی^ آشنایی نزدیکی با افکار و دیدگاه ایشان داشت. وی به نقش معجزه‌آسای حضور مردم در صحنه انقلاب به طور کامل واقف بود و علی‌رغم برخی تحلیل‌های شبه انقلابی آن زمان که نقش قابل توجهی به حرکت‌های مردمی برای پیروزی انقلاب نمی‌دادند، شهید مفتح همواره برای به صحنه کشاندن مردم در برابر رژیم طاغوتی پهلوی تلاش می‌کرد.

در کتاب "زندگی و مبارزات آیت الله شهید دکتر مفتح" که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده درباره زندگی و مبارزات این عالم گرانقدر آمده است: آیت‌الله دکتر محمد مفتح در سال 1307 شمسی در یک خانواده مذهبی در همدان قدم به هستی گذاشت. اولین معلم او پدرش - شیخ محمود مفتح - بود. وی پس از کسب مقدمات در حوزه همدان راهی حوزه علمیه قم شد و در محضر بزرگان و فقهای شیعه به کسب علم پرداخت. همزمان با احراز درجه اجتهاد، قدم در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران نهاد و موفق به اخذ درجه دکترای الهیات شد.

آیت‌الله دکتر مفتح مبارزات سیاسی خود را با شروع نهضت امام خمینی^ آغاز کرد. او، علاوه بر حضور فعال خود در عرصه سیاسی به سازماندهی و هدایت طلاب همدانی مقیم حوزه علمیه قم و انقلابیون شهر همدان نیز می‌پرداخت. در جریان حمله مأموران به مدرسه فیضیه قم در دوم فروردین سال 1342، به سختی مضروب شد. با شروع محرم سال 1342، به دستور امام خمینی^ راهی آبادان شد و در آن شهر با برپایی سخنرانی‌های متعدد، مردم مسلمان این شهرستان را به وظایف دینی و اسلامی‌شان آگاه کرد. پس از آن که احضارهای مکرر و تذکرات پی‌درپی ساواک نتوانست او را از ایراد سخنرانی‌های انقلابی باز دارد، مانع ورود او به استان خوزستان شدند.

مبارزات وی در سال‌های تبعید امام خمینی^ از ایران تا قبل از ممنوع‌المنبر شدن، ایراد سخنرانی‌های روشنگرانه در شهرستان‌های مختلف بود. پس از ممنوعیت از منبر در فعالیت‌های خود، شیوه جدیدی اتخاذ کرد که تمرکز فعالیت‌های فرهنگی در دانشکده الهیات و معارف اسلامی و مسجد جاوید از آن جمله بود، چنانچه پس از سخنرانی آیت‌الله سید علی خامنه‌ای در مسجد جاوید هر دو دستگیر و مسجد نیز تعطیل گردید. در آستانه اوج‌گیری نهضت اسلامی یعنی سال های 1355-1356، دکتر مفتح امامت جماعت مسجد قبا را قبول کرد؛ مسجدی که در جریان انقلاب اسلامی یکی از مهمترین کانون‌های هدایت و سازماندهی شد.

برگزاری موفقیت‌آمیز نماز عید فطر سال 1356 و 1357 در تپه‌های قیطریه در این کانون انقلاب برنامه‌ریزی شده بود. فعالیت‌های شهید مفتح در جامعه روحانیت مبارز، کمیته استقبال، شورای انقلاب و حزب جمهوری اسلامی و دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران تا لحظه شهادتش، از جمله فعالیت‌های شهید مفتح است. شهید دکتر مفتح، علاوه بر مبارزات سیاسی در مسائل علمی تخصصی خود هم صاحب نظر بود که تألیف مقالات متعدد گواه آن است. دکتر مفتح را هم چون آیت‌الله مطهری و دکتر بهشتی و دکتر باهنر بایستی از طراحان فکری و فرهنگی انقلاب اسلامی دانست.

مشخصه مشترک این شاگردان برجسته امام خمینی^، جوانگرایی و نواندیشی و جریان‌سازی آن‌ها در فعالیت‌ها بود. دکتر مفتح به عنوان یک مجتهد و فقیه در چند جبهه به مبارزه فکری و فرهنگی مشغول بود. از یک طرف، وجود برخی عقاید خرافی راه‌یافته در دین و مذهب اندیشمندانی چون او را می‌آزرد، او عقیده داشت این عقاید بی‌اساسی در دور کردن اقشار تحصیل کرده از آئین روشن شیعه، عامل مهمی است. از طرف دیگر در محیط دانشگاه، هم به عنوان استادی که عالی‌ترین مدرک دانشگاهی را داشت با عقاید و اندیشه‌های الحادی و التقاطی موجود در بین برخی تحصیل‌کردگان دانشگاهی مبارزه می‌کرد. این عالم و مجاهد همدانی در کنار تعلیم و تربیت و تدریس در حوزه و دانشگاه خدمت فرهنگی قابل توجهی هم انجام داده است. تأسیس مجمع اسلام‌شناسی و انتشار پژوهش‌های ارائه‌شده در این مجمع به همراه مقدمه‌های فاضلانه او یکی از موارد متعدد خدمات فکری و فرهنگی وی است. در این کانون، نویسندگان برجسته‌ای تربیت شدند که در بسترسازی فرهنگی انقلاب نقش ایفا کردند. در واقع، آیت‌الله مفتح بنیانگذار وحدت حوزه و دانشگاه هم بود.

شهادت آیت الله دکتر مفتح

ساعت 9صبح روز سه شنبه 27 آذر 1358 در دانشکده الهیات ومعارف اسلامی جنایت هولناکی صورت گرفت. آیت‌الله مفتح توسط گروه فرقان ترور شد. علاوه بر وی دو محافظ او بنام «جواد بهمنی و اصغر نعمتی» هم در این سوء قصد به شهادت رسیدند. در روز 28 آذر تشییع جنازه وی با حضور خانواده شهید و نزدیکان دکتر مفتح از جمله دکتر بهشتی، دکتر باهنر و دیگران و هزاران نفر از مردم برگزار شد. مردم در این روز شعار می‌دادند:« عزا عزا است امروز، روز عزاست امروز، خمینی بت‌شکن صاحب عزاست امروز».

از ویژگی منحصربه فرد آیت‌الله مفتح آن است که با وجود نقش و حضور مؤثر او در جریانات و حوادث نام او کمتر مطرح شده است. مقام معظم رهبری در یکی از سخنرانی‌های خود به مناسبت بیستمین سالروز شهادت آیت‌الله دکتر مفتح به این موضوع اشاره کرده و می‌فرمایند: «بسیار به جاست که وهله اول از شهید عزیزمان مرحوم آیت‌الله مفتح رحمت‌الله علیه یاد کنیم که این روز برکات خون آن شهید بزرگوار ماست. خود آن عزیز هم همین طور بود. کم نمود و کم تظاهر اما پر حضور و پرتحرک. اسم او کمتر برده می‌شد، اما آثارش خیلی جاها بود، یکی از آنها دانشگاه بود و یکی از آنها حوزه. آنها که یاد آن عزیز را گرامی داشتند و با او انس گرفته‌اند، می‌دانند حضور شهید مفتح در سال‌های تاریک اختناق در پایگاه‌های مقاومت و معرفت و فرهنگ انقلاب یعنی مساجد یک حضور نمایان و کم‌نظیر بود. هر جا او بود پایگاه بود. همان وقت‌ها مسجد قبا معروف بود، مسجد جاوید معروف بود که آثار شهید مفتح بود، اسم خود این عزیز کمتر آورده می‌شود، با این که آنها از برکات وی بودند حالا هم همین طور است، وحدت حوزه و دانشگاه معروف است، مفتح لابه‌لای یادهای این هفته گم می‌شود، یادش فراموش می‌شود. این جزو افتخارات اوست که آثارش از اظهاراتش از امنیت‌هایش همیشه بیشتر و مشهورتر بوده....»

پیام امام خمینی^ به مناسبت شهادت دکتر مفتح

پیامی که امام خمینی پس از شهادت شهید مفتح صادر کرده‌اند، نشان از علاقه حضرت امام^ به آیت‌الله شهید مفتح بود. در این پیام آمده بود: «.... بد خواهان ما که از همه جا وامانده‌اند دست به ترور وحشیانه می‌زنند. ما را از چه می‌ترسانید... جناب حجت‌الاسلام دانشمند محترم آقای مفتح و دو نفر پاسدار عزیز اسلام رحمت‌الله علیهم به فیض شهادت رسیدند و به بارگاه ابدیت بار یافتند و در دل ملت و جوانان آگاه ما حماسه آفریدند و آتش نهضت اسلامی را افروخته‌تر و جنبش قیام ملت را متحرک‌تر کردند.خدایشان در جوار رحمت واسعه خود بپذیرد و از نور عظمت خود بهره دهد. امید بود از دانش استاد محترم و از زبان و قلم او بهره‌هایی برای اسلام و پیشرفت نهضت برداشته شود و امید است از شهادت امثال ایشان بهره‌ها برداریم و من شهادت را بر این مرد برومند اسلام تبریک و به بازماندگان آنان و ملت اسلام تسلیت می‌دهم، سلام بر شهیدان حق.»

منبع: مرکز اسناد انقلاب اسلامی