به گزارش روابط عمومی مرکز رسیدگی به امور مساجد استان‌های خراسان مسجد جامع سبزوار یکی از قدیمی ترین مساجد استان خراسان رضوی است که قدمت آن به دوران قیام سربداران بر می گردد. دورانی که حکومت شیعی تاسیس شد و بر پایه همین حکومت شیعی مسجدی بزرگ با مساحتی حدود چهار هزار متر مربع مشتمل بر ایوانهای قبله، شمالی، صحن، شبستان و رواق در مرکز شهرستان سبزوار واقع در خیابان بیهق ساخته شد.

در ضلع جنوبی ایوان قبله و محراب قرار دارد که بر بالای آن کتیبه‌ای به تاریخ 1292 ه. ق و بر راس این ایوان دو مناره آجری دیده می‌شود. در طرفین این قسمت شبستان‌هایی با طاق ضربی بلند همزمان با بنای ایوان جنوبی ایجاد شده‌است.

در دالان سمت شرقی ایوان شمالی مسجد کتیبه‌هایی به صورت سنگ نوشته از دوران صفویه با تاریخ‌های 979 و 1136 ه. ق دربارهٔ مراعات سکنه سبزوار و دستوری از شاه طهماسب صفوی به چشم می خورد.

از عمده تزیینات مسجد جامع سبزوار کاشی هفت رنگ و کاشی کاری خشتی با ویژگی‌های معماری سده هشتم هجری است و ایوان جنوبی مسجد که مدخل ورودی به گنبدخانه است 17 متر ارتفاع دارد و بر فراز این ایوان دو مناره آجری قرار دارد که در اواخر دوره‏ ی قاجار به بنا اضافه شده است.
یکی از بخش‏‌های ارزشمند این بنا گنبد پشت ایوان جنوبی بوده که یک پوسته و به شکل عرقچین به ارتفاع  حدود 13 متر است.

در دوره رضاشاه سر در این مسجد پس از پاره‌ای تغییرات در ساختار شهر و خیابان بیهق خراب شد و سپس به دست سید محمد اشراقی، از معماران شهر، بازسازی شد.

از دیگر ویژگی های این مسجد تاریخی در مرکز شهرستان سبزوار نوشته شدن آیات قرآنی بر سر درب مسجد و بر برخی از دیوار های داخلی مسجد است که نشان از به کار بردن هنر اسلامی در بنای اصلی این مسجد دارد.

مسجد جامع سبزوار به دلیل موقعیت ویژه‌ و جایگاهی که در مرکز شهر در کنار چهار راه بیهق و امامزاده یحیی# دارد یادآور خاطرات تلخ و شیرین ایام پیروزی انقلاب اسلامی و یادآور تشییع پیکر شهدای گرانقدر اسلام و علمای شهرستان است که به دیار باقی رفته اند و در این محل بر پیکر بسیاری از آنها نماز اقامه شده است.

این مسجد بزرگ که دارای قدمت دیرینه‌ و تاریخی است در زمان پیروزی انقلاب اسلامی محل درگیری انقلابیون و ماموران رژیم شاهنشاهی بوده است که برخی به ضرب گلوله آنان در کنار این مسجد به شهادت رسیدند.

مسجد جامع سبزوار موقوفاتی دارد که رونوشت دو مورد از وقف‌نامه‌های آن در اداره‌ اوقاف شهرستان سبزوار موجود است، یکی وقفنامه دو اشک آب(حدود 6 ساعت) از روستای دولت‌آباد مربوط به علی محمد دولت‌آبادی جهت تعمیر و حصیر مسجد و عشر برای حق‌التولیه و دیگری دو اشک آب از دو قنات روستای فارمد با اراضی زیردشت و بالادشت مربوط به علی محمد در سال 1285 ق که یک بخش از این وقف بدین صورت ذکر شده است: «سالی چهار من روغن سوخت برای روشنایی در مسجد جامع سبزوار به متولی داده شود که در ماه‌های شعبان، رمضان و محرم تا آخر ماه صفر در انبار و مسجد را روشن کند.

به گفته برخی از کارشناسان میراث فرهنگی در حدود 25 سال پیش با آغاز اجرای طرح فاضلاب شهری و مسدود ‌کردن قنات‌های قدیمی شهر سبزوار که عامل کور شدن مسیر تعدادی از قنات‌ها شد، جمع شدن آبهای زیر زمینی بر برخی از پایه های آثار باستانی و تاریخی صدمه زد که از آن جمله بافت این بنای تاریخی بود.

بعد از بررسی های کارشناسان و اقدامات مسئولان شهرستان گرچه فعالیت هایی در این زمینه انجام شد اما حفظ این اثر تاریخی بنا به هر دلیلی که امکان دارد بخش هایی از آن به خطر بیفتد، نیازمند توجه ویژه و مراقبت و نگهداری ویژه است.
درب این بنای تاریخی در حال حاضر به روی نمازگزاران باز است و هر روز نمازهای یومیه در آن به جماعت اقامه می‌شود.