قال امیرالمؤمنین(ع):« لاَ یَسْتَقِیمُ قَضَاءُ الْحَوَائِجِ إِلاَّ بِثَلاَث: بِاسْتِصْغَارِهَا لِتَعْظُمَ، وَبِاسْتِکْتَامِهَا لِتَظْهَرَ، وَبِتَعْجِیلِهَا لِتَهْنُؤَ(حکمت101) ؛
برآوردن حاجات مردم کامل نمىشود مگر به سه چیز: کوچک شمردنش تا بزرگ گردد، مکتوم داشتنش تا آشکار شود، و تعجیل در آن تا گوارا گردد»
مقدمه:
مى دانیم برآوردن حوایج نیازمندان و حل مشکلات مردم از مهم ترین مستحبات و بهترین طاعات است لذا در کافى، ج2، امام صادق(ع)فرمودند:« کسى که براى برآوردن حاجت برادر مسلمانش براى رضاى پروردگار تلاش کند، خداوند متعال هزار هزار حسنه در نامه اعمال او مىنویسد و حتى به سبب آن بستگان و همسایگان و برادران دینى و آشنایانش مشمول غفران الهى مىشوند».
نکتهها:
* لام در جمله «لِتَعْظُمَ» و «لِتَظْهَرَ» و «لِتَهْنُؤَ» به اصطلاح لام عاقبت است نه لام علت; یعنى این سه کار، این سه نتیجه را در پى دارد. (شرح نهجالبلاغه آیةالله مکارم شیرازی)
* اگر خدمت به خلق کردیم باید آنرا کوچک و ناچیز بشماریم(... بِاسْتِصْغَارِهَا...). (شرح نهجالبلاغه آیةالله مکارم شیرازی)
* زمانیکه کارهایمان را کوچک بشماریم خداوند هرجا که صلاح بداند آنرا بزرگ میکند(... بِاسْتِصْغَارِهَا لِتَعْظُمَ... ).
* از آداب احسان پنهان بودن آن است تا از آفت ریا حفظ باشد (... وَبِاسْتِکْتَامِهَا...). (شرح نهجالبلاغه آیةالله مکارم شیرازی)
* با پنهان کردن کارها خداوند آنرا هجا که صلاح بداند آشکار میکند( ... وَبِاسْتِکْتَامِهَا لِتَظْهَرَ...). (شرح نهجالبلاغه آیةالله مکارم شیرازی)
*دستور به پنهان بودن کار خیر با آیه 274 سوره بقره(الَّذینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَالنَّهارِ سِرًّا وَعَلانِیَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلا هُمْ یَحْزَنُونَ)، منافاتى ندارد، زیرا گاه انفاق آشکار سبب تشویق دیگران مى گردد و سرمشقى براى سایرین است و در نتیجه انفاقى انفاق هاى دیگر را در پى دارد
* در کار خیر باید تعجیل کرد تا نیاز شخص محتاج به موقع برطرف شود(...وَبِتَعْجِیلِهَا لِتَهْنُؤَ ). (شرح نهجالبلاغه آیةالله مکارم شیرازی)
* در مستدرک الوسائل، ج 7، پیامبر اکرم(ص) فرمودند:« إِنَّ صَدَقَةَ السِّرِّ فِی التَّطَوُّعِ تَفْضُلُ عَلاَنِیَتَهَا بِسَبْعِینَ ضِعْفاً وَصَدَقَةَ الْفَرِیضَةِ عَلاَنِیَتُهَا أَفْضَلُ مِنْ سِرِّهَا بِخَمْسَة وَعِشْرِینَ ضِعْفاً; صدقه مستحب اگر پنهان باشد از صدقه آشکار هفتاد مرتبه بالاتر است و صدقه واجب اگر آشکار باشد از صدقه پنهان بیست و پنج بار افضل است».